Twórca syjonizmu chciał założyć państwo, które będzie pokojowo współistnieć z Arabami i promieniować rozwojem na cały region
W naszym małym budynku w Borysławiu na ścianie w sypialni moich rodziców wisiały dwa obrazy. Na jednym z nich był przedstawiony cesarz Franz Josef, a na drugim - marszałek Józef Piłsudski. W salonie znajdował się jeszcze portret człowieka postawnego, ze wspaniałą fryzurą i długą czarną brodą. Był podobny do rabina. Rodzice powiedzieli mi, że jest to Teodor Herzl i że jest on głową narodu żydowskiego. Był naszym nowym bohaterem. Mój ojciec należał do ruchu syjonistycznego, bardzo aktywnego w tych czasach w Polsce. Matka również.
Syjonista bez granic
Dopiero po II wojnie światowej i zagładzie znacznej części narodu żydowskiego udało się urzeczywistnić zamiar Herzla - utworzenia państwa żydowskiego. Przybyłem do Palestyny w roku 1947, a moi rodzice przyjechali już do niepodległego Państwa Izrael w 1952Ęr. Wiele lat później jako przewodniczący Knesetu przewodziłem uroczystościom Dnia Niepodległości, które tradycyjnie rozpoczynały się na Górze Herzla, koło mogiły Benjamina Zeewa Teodora Herzla - wieszcza państwa żydowskiego. Oto, co twierdził: "Swego czasu powiedziałem, że syjonizm jest ideałem nie mającym granic, i ja naprawdę wierzę, że nie przestanie nim być również po odzyskaniu Eretz Israel. Ponieważ syjonizm, o ile ja go rozumiem, zawiera w sobie nie samą ziemię obiecaną - jako prawo dla naszego nieszczęsnego narodu, ale również dążność do doskonałości moralnej i duchowej".
Herzl był człowiekiem wielowymiarowym: prawnikiem, dziennikarzem, pisarzem, poetą, działaczem społecznym i filozofem. Doprowadził do założenia syjonistycznych światowych związków zawodowych i nadania im charakteru stronnictwa politycznego (Histadrut), pod jego przywództwem syjonizm stał się czynnikiem politycznym, uznanym przez wielkie mocarstwa. Herzl przewidział też założenie Państwa Izrael.
Urodził się w Budapeszcie 2 maja 1860 r., a zmarł 3 lipca 1904 r. Przez ostatnie osiem lat życia był wodzem ruchu syjonistycznego, pierwszym działaczem żydowskim nowej epoki. Zgodnie z jego ostatnią wolą w sierpniu 1949 r., po założeniu Państwa Izrael, jego szczątki przywieziono do kraju i złożono w miejscu pochówku przywódców państwa na Górze Herzla w Jerozolimie. Herzl wychowywał się w tradycyjnym, oświeconym domu żydowskim, w niemieckiej kulturze. W wieku 18 lat przeprowadził się do Wiednia, stolicy Austro-Węgier. Chociaż zyskał tytuł doktora prawa, zrezygnował z uprawiania zawodu i zapalił się do literatury oraz dziennikarstwa. Mając 31 lat, został mianowany korespondentem wiedeńskiego czasopisma "Neue Freie Presse" w Paryżu, był stale w rozjazdach między Wiedniem a stolicą Francji. Paryż był wówczas stolicą kultury, nowych odważnych prądów w sztuce i architekturze oraz centrum politycznym i demokratycznym. Była to epoka innowacji w technice, literaturze i sztuce.
Getto antysemitów
Pod koniec XIX wieku Żydzi Europy Środkowej i Zachodniej byli oświeconymi ludźmi, wielu z nich należało do elity gospodarczej, naukowej i kulturalnej. Ich sukcesy w różnych sferach życia doprowadziły do napięć podsycanych przez różnice religijne i etniczne. Równouprawnienie, które przyznano Żydom po rewolucji francuskiej, wywołało reakcję w postaci ruchu antyżydowskiego, antysemityzmu.
Herzl z początku wierzył w możliwość integracji Żydów w krajach zamieszkania i odrzucał rozwiązanie problemu przez emigrację i założenie państwa żydowskiego. Wzrost antysemityzmu w Europie (m.in. sprawa Dreyfusa) sprawił jednak, że Herzl zaczął się obawiać o przyszłość Żydów w Europie. W 1894 r. napisał swoje pierwsze dzieło syjonistyczne "Nowe getto". Po pozbawieniu Dreyfusa godności w wyniku przewodu sądowego Herzl doszedł do wniosku, że problem żydowski jest nie do rozwiązania w ramach istniejących państw. W książce "Państwo żydowskie", opublikowanej w 1896 r., zwrócił się do mocarstw z wezwaniem: "Będziemy mieli suwerenność w kraju na ziemi, która wystarczy nam do zadośćuczynienia naszym potrzebom, a o całą resztę już sami zadbamy". Herzl ogłosił, że istnieje międzynarodowe zainteresowanie kwestią założenia państwa żydowskiego i że syjonizm powstał, żeby przynieść rozwiązanie - w interesie Żydów i innych narodów Europy.
Herzl dążył do utworzenia jednolitego przywództwa narodu żydowskiego, które potrafiłoby urzeczywistnić politykę syjonistyczną i prowadzić negocjacje z wielkimi mocarstwami w celu uzyskania odpowiedniego terytorium i zorganizowania masowej migracji Żydów. Zwrócił się do barona Maurice'a de Hirscha, żydowskiego działacza i dobroczyńcy, który działał na rzecz utworzenia państwa żydowskiego w Argentynie, oraz do Edmonda Rotszylda, który popierał sprawę osadnictwa rolnego w Palestynie. Pod koniec XIX wieku w Palestynie mieszkało 55 tys. Żydów. Entuzjaści pierwszej emigracji założyli tam 18 nowych osiedli, w Jerozolimie, Jafie i Hajfie powstały nowe dzielnice żydowskie. Herzl uważał, że nie zorganizowana, spontaniczna działalność osadnicza w Palestynie nie jest drogą prawidłową, przeciwnie, naraża Żydów na nowe śmiertelne niebezpieczeństwo. Sam stawiał na założenie państwa żydowskiego w porozumieniu z wielkimi mocarstwami. Liczył też na to, że inteligencja żydowska w Europie przyczyni sięĘdo rozwoju nowej kultury żydowskiej dla nowego kraju.
Państwo rozwoju
Publikując książkę "Państwo żydowskie", Herzl zwrócił się do narodu żydowskiego, by wywołać szeroką dyskusję na ten temat. Nie tylko dowodził, że naród żydowski jest zdolny do zbudowania własnego państwa i troski o nie, ale też opisywał sposób jego założenia (w Palestynie) i funkcjonowania. Jego książka wywołała wielkie zainteresowanie problemami Żydów - nie tylko wśród ich zwolenników, ale i przeciwników.
W 1902 r. Herzl opublikował powieść "Altneuland" (Stara nowa ziemia), w której wyłuszczył swoją wizję stosunków społecznych w nowym państwie, ułożonych na zasadzie kompromisu między kapitalizmem a socjalizmem. Wyraził też nadzieję, że Arabowie będą współistnieć z Żydami w pokoju, ponieważ będą zadowoleni z rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, jaki nastąpi w wyniku założenia nowego państwa i będzie promieniować na cały region.
Za życia Herzla odbyło się sześć kongresów syjonistycznych. Ich uczestnicy m.in. odrzucili propozycję osiedlania Żydów w El-Arisz i w Ugandzie. Po zakończeniu pierwszego kongresu (Bazylea 29-31 sierpnia 1897 r.), w którym wzięło udział 200 delegatów z szesnastu krajów, Herzl zapisał w swoim dzienniku: "Gdybym chciał podsumować kongres bazylejski jednym zdaniem (...). W Bazylei założyłem Państwo Żydowskie (...). Może za pięć lat, na pewno za pięćdziesiąt, wszyscy je poznają".
Nie mylił się. Benjamin Zeew Herzl zmarł 3 lipca 1904 r. w wieku 44 lat w uzdrowisku Edlach w Austrii. W wyniku działalności Herzla było przyjęcie w 1917 r. Deklaracji Balfoura, która uznała prawo Żydów do własnego terytorium w Palestynie. Liga Narodów przyznała im to prawo w roku 1922. 29 listopada 1947 r., pięćdziesiąt lat po pierwszym kongresie syjonistycznym w Bazylei, ONZ podjęła decyzję o założeniu państwa żydowskiego. Państwo Izrael powstało 14 maja 1948 r.
Syjonista bez granic
Dopiero po II wojnie światowej i zagładzie znacznej części narodu żydowskiego udało się urzeczywistnić zamiar Herzla - utworzenia państwa żydowskiego. Przybyłem do Palestyny w roku 1947, a moi rodzice przyjechali już do niepodległego Państwa Izrael w 1952Ęr. Wiele lat później jako przewodniczący Knesetu przewodziłem uroczystościom Dnia Niepodległości, które tradycyjnie rozpoczynały się na Górze Herzla, koło mogiły Benjamina Zeewa Teodora Herzla - wieszcza państwa żydowskiego. Oto, co twierdził: "Swego czasu powiedziałem, że syjonizm jest ideałem nie mającym granic, i ja naprawdę wierzę, że nie przestanie nim być również po odzyskaniu Eretz Israel. Ponieważ syjonizm, o ile ja go rozumiem, zawiera w sobie nie samą ziemię obiecaną - jako prawo dla naszego nieszczęsnego narodu, ale również dążność do doskonałości moralnej i duchowej".
Herzl był człowiekiem wielowymiarowym: prawnikiem, dziennikarzem, pisarzem, poetą, działaczem społecznym i filozofem. Doprowadził do założenia syjonistycznych światowych związków zawodowych i nadania im charakteru stronnictwa politycznego (Histadrut), pod jego przywództwem syjonizm stał się czynnikiem politycznym, uznanym przez wielkie mocarstwa. Herzl przewidział też założenie Państwa Izrael.
Urodził się w Budapeszcie 2 maja 1860 r., a zmarł 3 lipca 1904 r. Przez ostatnie osiem lat życia był wodzem ruchu syjonistycznego, pierwszym działaczem żydowskim nowej epoki. Zgodnie z jego ostatnią wolą w sierpniu 1949 r., po założeniu Państwa Izrael, jego szczątki przywieziono do kraju i złożono w miejscu pochówku przywódców państwa na Górze Herzla w Jerozolimie. Herzl wychowywał się w tradycyjnym, oświeconym domu żydowskim, w niemieckiej kulturze. W wieku 18 lat przeprowadził się do Wiednia, stolicy Austro-Węgier. Chociaż zyskał tytuł doktora prawa, zrezygnował z uprawiania zawodu i zapalił się do literatury oraz dziennikarstwa. Mając 31 lat, został mianowany korespondentem wiedeńskiego czasopisma "Neue Freie Presse" w Paryżu, był stale w rozjazdach między Wiedniem a stolicą Francji. Paryż był wówczas stolicą kultury, nowych odważnych prądów w sztuce i architekturze oraz centrum politycznym i demokratycznym. Była to epoka innowacji w technice, literaturze i sztuce.
Getto antysemitów
Pod koniec XIX wieku Żydzi Europy Środkowej i Zachodniej byli oświeconymi ludźmi, wielu z nich należało do elity gospodarczej, naukowej i kulturalnej. Ich sukcesy w różnych sferach życia doprowadziły do napięć podsycanych przez różnice religijne i etniczne. Równouprawnienie, które przyznano Żydom po rewolucji francuskiej, wywołało reakcję w postaci ruchu antyżydowskiego, antysemityzmu.
Herzl z początku wierzył w możliwość integracji Żydów w krajach zamieszkania i odrzucał rozwiązanie problemu przez emigrację i założenie państwa żydowskiego. Wzrost antysemityzmu w Europie (m.in. sprawa Dreyfusa) sprawił jednak, że Herzl zaczął się obawiać o przyszłość Żydów w Europie. W 1894 r. napisał swoje pierwsze dzieło syjonistyczne "Nowe getto". Po pozbawieniu Dreyfusa godności w wyniku przewodu sądowego Herzl doszedł do wniosku, że problem żydowski jest nie do rozwiązania w ramach istniejących państw. W książce "Państwo żydowskie", opublikowanej w 1896 r., zwrócił się do mocarstw z wezwaniem: "Będziemy mieli suwerenność w kraju na ziemi, która wystarczy nam do zadośćuczynienia naszym potrzebom, a o całą resztę już sami zadbamy". Herzl ogłosił, że istnieje międzynarodowe zainteresowanie kwestią założenia państwa żydowskiego i że syjonizm powstał, żeby przynieść rozwiązanie - w interesie Żydów i innych narodów Europy.
Herzl dążył do utworzenia jednolitego przywództwa narodu żydowskiego, które potrafiłoby urzeczywistnić politykę syjonistyczną i prowadzić negocjacje z wielkimi mocarstwami w celu uzyskania odpowiedniego terytorium i zorganizowania masowej migracji Żydów. Zwrócił się do barona Maurice'a de Hirscha, żydowskiego działacza i dobroczyńcy, który działał na rzecz utworzenia państwa żydowskiego w Argentynie, oraz do Edmonda Rotszylda, który popierał sprawę osadnictwa rolnego w Palestynie. Pod koniec XIX wieku w Palestynie mieszkało 55 tys. Żydów. Entuzjaści pierwszej emigracji założyli tam 18 nowych osiedli, w Jerozolimie, Jafie i Hajfie powstały nowe dzielnice żydowskie. Herzl uważał, że nie zorganizowana, spontaniczna działalność osadnicza w Palestynie nie jest drogą prawidłową, przeciwnie, naraża Żydów na nowe śmiertelne niebezpieczeństwo. Sam stawiał na założenie państwa żydowskiego w porozumieniu z wielkimi mocarstwami. Liczył też na to, że inteligencja żydowska w Europie przyczyni sięĘdo rozwoju nowej kultury żydowskiej dla nowego kraju.
Państwo rozwoju
Publikując książkę "Państwo żydowskie", Herzl zwrócił się do narodu żydowskiego, by wywołać szeroką dyskusję na ten temat. Nie tylko dowodził, że naród żydowski jest zdolny do zbudowania własnego państwa i troski o nie, ale też opisywał sposób jego założenia (w Palestynie) i funkcjonowania. Jego książka wywołała wielkie zainteresowanie problemami Żydów - nie tylko wśród ich zwolenników, ale i przeciwników.
W 1902 r. Herzl opublikował powieść "Altneuland" (Stara nowa ziemia), w której wyłuszczył swoją wizję stosunków społecznych w nowym państwie, ułożonych na zasadzie kompromisu między kapitalizmem a socjalizmem. Wyraził też nadzieję, że Arabowie będą współistnieć z Żydami w pokoju, ponieważ będą zadowoleni z rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, jaki nastąpi w wyniku założenia nowego państwa i będzie promieniować na cały region.
Za życia Herzla odbyło się sześć kongresów syjonistycznych. Ich uczestnicy m.in. odrzucili propozycję osiedlania Żydów w El-Arisz i w Ugandzie. Po zakończeniu pierwszego kongresu (Bazylea 29-31 sierpnia 1897 r.), w którym wzięło udział 200 delegatów z szesnastu krajów, Herzl zapisał w swoim dzienniku: "Gdybym chciał podsumować kongres bazylejski jednym zdaniem (...). W Bazylei założyłem Państwo Żydowskie (...). Może za pięć lat, na pewno za pięćdziesiąt, wszyscy je poznają".
Nie mylił się. Benjamin Zeew Herzl zmarł 3 lipca 1904 r. w wieku 44 lat w uzdrowisku Edlach w Austrii. W wyniku działalności Herzla było przyjęcie w 1917 r. Deklaracji Balfoura, która uznała prawo Żydów do własnego terytorium w Palestynie. Liga Narodów przyznała im to prawo w roku 1922. 29 listopada 1947 r., pięćdziesiąt lat po pierwszym kongresie syjonistycznym w Bazylei, ONZ podjęła decyzję o założeniu państwa żydowskiego. Państwo Izrael powstało 14 maja 1948 r.
Więcej możesz przeczytać w 7/2006 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
