Tygodnik Wprost Wydanie: 1/2003 (1049)
Okładka tygodnika Wprost nr 1/2003 (1049)
Dziękujemy, że jesteś z nami. Tylko prawda jest ciekawa, piszemy o niej wprost.
Czytaj lub pobierz
Platformy prasy cyfrowej:

Czeski film

Dodano:   /  Zmieniono: 
Czego możemy się nauczyć od naszych południowych sąsiadów?
Być może polska gospodarka nie radzi sobie najlepiej, nie mamy wielkich osiągnięć naukowych, ale za to nasza kultura jest światową potęgą - powtarzają polscy twórcy i krytycy, wspierani przez polityków i część dziennikarzy. Niestety, nie jest to prawda. Jeśli polskie osiągnięcia kulturalne porównać z czeskimi, okazuje się, że to dziesięciomilionowe Czechy są prawdziwą potęgą kulturalną, natomiast Polska - ubogim krewnym. Jaki polski reżyser może się równać z Milos�em Formanem, jedną z najważniejszych i najbardziej wpływowych postaci w Hollywood? Jaki polski pisarz współczesny jest czytany na całym świecie tak jak Milan Kundera? Który polski fotografik ma taką pozycję jak Jan Saudek? To skromny czeski "Kola" Jana Sveraka otrzymał Oscara za najlepszy film zagraniczny, co nie udało się żadnemu z polskich reżyserów, z Wajdą włącznie.
Żaden polski pisarz nie ma w Czechach tylu wielbicieli, ilu u nas ma Bohumil Hrabal. Żadna postać naszej kultury masowej nie dorównuje popularnością Józefowi Szwejkowi, stworzonemu ponad 80 lat temu przez Jaroslava Has�ka. Wizerunek Czech jako kraju kulturalnego buduje Praga, uważana za jedno z najładniejszych miast w Europie. Pozycję naszych południowych sąsiadów wzmacniają znane na całym świecie modelki znad Wełtawy, na przykład Eva Herzigova, Paulina Porizkova, Daniela Pestova czy Veronika Varekova. Także czescy sportowcy stali się światowymi idolami - jak byłe gwiazdy tenisa Martina Navratilova i Ivan Lendl, hokeista Jaromir Jagr, od lat najlepszy napastnik ligi NHL, czy zaliczani do europejskich gwiazd piłkarze Pavel Nedved (Juventus Turyn), Tomas Rosicky (Borussia Dortmund) czy Milan Baros (Liverpool).

Piwo i demokracja
Praga jest bodaj najbardziej jaskrawym przykładem cywilizacyjnych różnic między Polską a Czechami. Czechy, które przez wieki wchodziły w skład cesarstwa niemieckiego, są silniej powiązane z kulturą Zachodu niż Polska. Różnica w poziomie kultury materialnej jest oczywista dla każdego, kto był za naszą południową granicą. Nie trzeba zresztą nawet tam jechać, wystarczy pójść do jakiejkolwiek galerii handlowej, gdzie na pewno znajdziemy czeskie marki - choćby buty Bata. - Czesi inaczej niż Polacy rozumieli walkę o niepodległość. Gdy my angażowaliśmy się w kolejne przegrane powstania, Czesi robili rachunek ekonomiczny. Dzięki temu już przed II wojną światową ich kraj był jednym z najlepiej rozwiniętych w Europie - mówi Antoni Kroh, autor książki "O Szwejku i o nas". Czeska kultura ma korzenie mieszczańskie, polska - plebejsko-szlacheckie.
Nasi południowi sąsiedzi są społeczeństwem bardziej demokratycznym. - Najłatwiej zauważyć to w przeciętnej piwiarni, gdzie profesor uniwersytetu siada obok robotnika - zauważa Václav Burian, znany czeski polonista i tłumacz. - I to owocuje w literaturze: ludzie prości są bohaterami prozy Bohumila Hrabala, Josefa Skvoreckiego i oczywiście Jaroslava Has�ka. Podobnych, plebejskich bohaterów oglądamy w czeskim kinie. Twórcy znad Wisły zawsze woleli wiwisekcję duszy inteligenta, co przeciętnego Polaka przestało już interesować.
- W literaturze i filmie naszych południowych sąsiadów widoczne są autoironia oraz specyficzny dowcip. U nas tego jak na lekarstwo - mówi Andrzej Jagodziński, dyrektor Festiwalu Wyszehradzkiego. Trudno sobie wyobrazić, by polski pisarz opisał swoje spotkanie z głową państwa tak, jak to zrobił Hrabal w opowiadaniu "Partnerstwo dla pokoju", gdzie wspomina, że prostytutka z jego ulubionej gospody Pod Złotym Tygrysem wypucowała sobie narządy intymne na cześć prezydentów Havla i Clintona.
Racjonalni i nastawieni na konkrety Czesi czasem zazdroszczą Polakom fantazji i nieprzewidywalności. Od młodych Czechów, którzy krytykują ojców i dziadków za polityczne tchórzostwo (1938 - 1948 - 1968 - co generacja, to kapitulacja), można usłyszeć, że Polacy potrafili się zachować w XX wieku "jak mężczyźni". Jachym Topol, najbardziej znany czeski pisarz młodego pokolenia, który działał w podziemnej Solidarności Polsko-Czechosłowackiej, wspomina, jak wielu czeskich inteligentów w latach 70. i 80. podziwiało nasz drugi obieg. Jednak zapytany o to, czego najbardziej zazrdości Polakom, odpowiada bez wahania: - Morza - to objaw kompleksu, że jesteśmy małym narodem. Was jest cztery razy więcej i macie morze.
Polacy cenią Vaclava Havla, natomiast Czechom imponuje Leszek Balcerowicz. - Jego nazwisko symbolizuje sukces gospodarczy. Bacerowicz zmienił u nas stereotyp Polaka, który umie walczyć, ale do codziennej pracy się nie nadaje - twierdzi Vaclav Burian.

Szwejk kontra poeci
Wielu czeskich artystów interesuje się Polską dlatego, że chcą wejść na nasz duży rynek. Jachymowi Topolowi zależy na drukowaniu w Polsce swoich książek. Balladzista Jaromiír Nohavica, prawdziwa gwiazda czeskiej sceny (swoje albumy sprzedaje w stutysięcznych nakładach), często u nas koncertuje i zastanawia się nad wydaniem płyty po polsku. Młode zespoły rockowe, które jeszcze kilka lat temu myślały wyłącznie o zrobieniu kariery w krajach anglojęzycznych, teraz chciałyby zaistnieć także w Polsce.
Czechom imponuje nasza poezja. Znają wiersze Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Zbigniewa Herberta, Tadeusza Różewicza, Stanisława Barańczaka, Adama Zagajewskiego. Intryguje ich obecna w polskiej kulturze mieszanina patosu, religijności i romantyzmu, która jest dla nich kompletnie niezrozumiała i przez to pociągająca. Topol, który w czeskim wydaniu "Siostry" umieścił na okładce obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, zawarł w swojej książce ironiczny obraz Polski - Chrystusa Europy.
Czescy twórcy, na przykład reżyser "Powrotu idioty" Sasza Gedeon czy Jan Hrzebejk, autor kasowego "Musimy sobie pomagać", lubią polskie kino, bo znajdują w nim inne konflikty i odmiennych bohaterów. Tyle że jest to głównie szkoła polska oraz kino moralnego niepokoju, czyli filmy, które powstały 20-40 lat temu. Współczesnych polskich filmów Czesi nie znają, ale chyba niewiele tracą.
Szwejk, który ma u nas miliony wielbicieli (to oni szturmowali kina wyświetlające szwejkopodobną komedię "C.K. Dezerterzy" Janusza Majewskiego), w Czechach nie jest oceniany jednoznacznie. Topol w swojej "Siostrze", jednej z najgłośniejszych powieści lat 90., nazywa go "Josifem Wissarionowiczem". Z kolei znany eseista Josef Kroutvor, wychodząc od postaci Szwejka, wymyślił ograniczonego "Pepika z płaskostopiem", który dba tylko o to, by mieć na piwo.

Czego zazdrościmy Czechom?
Zazdrościmy Czechom tego, czego sami nie mamy: przede wszystkim kultury materialnej i artystów, którzy potrafią opisać życie zwykłych ludzi. Czesi z kolei zazdroszczą nam romantyzmu, którego sami mamy dość. Czy możliwe jest połączenie tych sprzeczności? Na razie udało się to w jednym wypadku. Współautorką scenariusza "Samotnych", kultowego u nas filmu Davida Ondricka, jest Polka - Olga Dąbrowska. Najkrócej: polską kulturę od czeskiej różni głównie otwartość na świat. To sprawia, że Alfons Mucha był znany w całej Europie i jest podziwiany do dziś, a współczesny mu Stanisław Wyspiański był i pozostał twórcą lokalnym.
Więcej możesz przeczytać w 1/2003 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 1/2003 (1049)

  • 2003!5 sty 2003 — O roku 2003 dla Wprost: Leszek Balcerowicz, Bill Clinton, Jan Winiecki i James Woolsey (b. dyrektor CIA). Co wydarzy się w Polsce w ostatnim roku przed akcesją do Unii Europejskiej? Co zmieni? Czy słaby wzrost gospodarczy to rezultat, czy...1
  • Stwórz się!5 sty 2003 — Tuż za granicą zachodniej cywilizacji rozpościera się kraj pogrążony w gospodarczym i politycznym chaosie.3
  • Peryskop5 sty 2003 — Wszystkie drzwi wiodą do Sejmu 107 funkcjonariuszy straży marszałkowskiej wspieranych przez grupę pirotechników z BOR nie jest w stanie uchronić posłów przed niepożądanymi gośćmi. Do parlamentu prowadzi kilkanaście wejść. Przez...8
  • Barometr wprost5 sty 2003 — Pesymistyczni optymiści8
  • Dossier5 sty 2003 — ANDRZEJ LEPPER przewodniczący Samoobrony "Pan przywiózł z Kopenhagi millerowskie euro dla prezydenta Kwaśniewskiego, 50 euro pan mu wręczył. Czy za tyle kazał panu prezydent sprzedać Polskę i Polaków?" W Sejmie do Leszka...9
  • 5 stycznia 20035 sty 2003 — Kilka dni przed terminem (ach, to zamiłowanie do przekraczania planów!) państwo Aleksandra i Leszek Millerowie podjęli na wieczerzy wigilijnej Gerharda Schrödera i Güntera Verheugena. Była choinka, prezenty, a na stole - jak w...10
  • 5 stycznia 20035 sty 2003 — Prawicowe sieroty po AWS skrzyknęły się jeszcze raz i wespół poparły Europę. Kogóż tam nie było! I premier Buzek, i Krzysztof Piesiewicz, a nawet Andrzej Anusz. Notowania unii w Polsce natychmiast poprawiły się o 0,000004 proc....11
  • O prowadzeniu w trzeźwości5 sty 2003 —   Cztery i pół procent alkoholu w paliwie! Że prezydent się waha, ja się wcale nie dziwię, bo już słyszę rozmowę całkiem prawdopodobną: - Proszę biopaliwo. - Zmieszać? - Nie, nie. Osobno.12
  • Playback5 sty 2003 — 12
  • Scenariusz "Wprost"5 sty 2003 — KGB zatrzymało polskiego obywatela Tadeusza S., oskarżając go o próbę wręczenia łapówki pogranicznikom.12
  • Fotoplastykon5 sty 2003 — 14
  • Poczta5 sty 2003 — Skazani na siebie W numerze 50. tygodnika "Wprost" przeczytaliśmy dwa różne artykuły dwóch członków izraelskiej partii pracy ("Skazani na siebie", "Dawid i Goliat przy murze" nr 50). Jednym z nich...16
  • Kadry5 sty 2003 — 17
  • Unia negocjatorów5 sty 2003 — W Unii Europejskiej nie ma przyjaźni, jest tylko gra interesów18
  • Bomba w teczce5 sty 2003 — Kto się boi Instytutu Pamięci Narodowej?24
  • Szok przyszłości5 sty 2003 — Dziesięć dylematów XXI wieku26
  • Ryby na lekarstwo5 sty 2003 — Połowa ryb morskich łowionych w 2020 r. będzie pochodziła z hodowli28
  • Rzeczpospolita Góralska5 sty 2003 — Czy górale to Polacy?30
  • Zimowe uderzenie5 sty 2003 — Ostra zima może nas kosztować dodatkowe pięć miliardów złotych34
  • Śledziennicy5 sty 2003 — Stosownie do apelu Piłsudskiego lepiej się wsłuchać w śmiech naszych dzieci niż w narzekania i kwasy35
  • Giełda i wektory5 sty 2003 — Hossa Świat Prodi zredukuje Kalinowskiego? Komisja Europejska wezwała do szerszego otwarcia w światowym handlu produktami rolnymi, ograniczenia dotacji eksportowych i wprowadzenia nowych koncesji wobec krajów rozwijających się....36
  • Urwanie głowy5 sty 2003 — Problemem roku 2003 nie jest - jak uważa wielu komentatorów - niskie tempo wzrostu gospodarczego.38
  • Dyktator z Woronicza5 sty 2003 — Zaniżając ceny reklam, TVP zabija prywatne media42
  • Dezinflacja i dezinformacja5 sty 2003 — Nie mamy deflacji, mamy cudownie niską inflację!48
  • Kopenhaga5 sty 2003 — Już przygotowanie się do wejścia do strefy euro może przyspieszyć nasz rozwój50
  • Mrzonki i życzenia5 sty 2003 — W nowym roku życzmy sobie jak najszybszego odejścia od socjalistycznych iluzji51
  • Supersam5 sty 2003 — Romantyczna uwodzicielka Kobieta w bieliźnie "Atlantic Elite" ma - według projektantów firmy Atlantic - czarować i kokietować. Uwodzicielski efekt pozwalają osiągnąć odpinane ramiączka biustonoszy oraz romantyczne falbanki i...52
  • Uśmiech na sprzedaż5 sty 2003 — Kryzys zmusił Polaków do częstszego54
  • Paparazzi show5 sty 2003 — 200 tysięcy dolarów można dostać za zdjęcie gwiazdy w nietypowej sytuacji58
  • Nieostre zdjęcia5 sty 2003 — Zawód paparazzi w Polsce się nie przyjął58
  • Cafe Wprost5 sty 2003 — Spotkanie z PAWŁEM JANASEM, selekcjonerem piłkarskiej reprezentacji Polski61
  • Bikont do Makłowicza, Makłowicz do Bikonta - Kolacja z wampirem5 sty 2003 — Drogi Robercie! Prawda, Że pierogi z kaszankĄ zakrawają na kulinarną perwersję? A już zwłaszcza na stole wytwornej restauracji! I wcale nie brzmi dobrze, trochę jak "rosół z ziemniakami" albo nawet "pączki z musztardą"....62
  • Ciekawe życie5 sty 2003 — Książki i ludzie, ogniwa w łańcuchu przemian, tworzą historię naszego życia wewnętrznego63
  • Kanibal z Bundeswehry5 sty 2003 — Armin M. zabił i zjadł partnera na jego życzenie64
  • 5 stycznia 20035 sty 2003 — Uroki Kazimierza www.kazimierz.com W witrynie poświęconej krakowskiemu Kazimierzowi znajdziemy informacje o zabytkach (m.in. o słynnej Synagodze Wysokiej) i ludziach, którzy tu niegdyś żyli (mieszkańcami Kazimierza byli m.in. Esterka,...66
  • Wieczorki zapoznawcze5 sty 2003 — Nie wystarczy troska o dopłaty do mleka i o wpływy do budżetu. Trzeba będzie się zatroszczyć o własne marzenia i ambicje67
  • Wszystkie stany Szkocji5 sty 2003 — Osiemnastowieczni Szkoci stali się wzorem modernizacji Starego Kontynentu68
  • Know-how5 sty 2003 — Prąd z wodoru Jeden z pierwszych na świecie wodorowych systemów zasilania opracowano na Politechnice Warszawskiej. Inżynierowie z Instytutu Elektroenergetyki pod kierunkiem prof. Antoniego Dmowskiego skonstruowali tzw. ogniwo paliwowe...71
  • Drugi akt stworzenia5 sty 2003 — Największe spodziewane sensacje naukowe 2003 roku72
  • Morfeusz na drodze5 sty 2003 — Milion wypadków rocznie powodują w USA śpiący kierowcy78
  • Mózg na talerzu5 sty 2003 — Jak jeść z głową80
  • Bez granic5 sty 2003 — Sanktuarium WTC Amerykanie chcą zapełnić lukę po wieżach World Trade Center. Nowe budowle mają olśniewać rozmachem, udowadaniając wrogom wolnego świata, że nie da się zniszczyć jego ducha. Do konkursu stanęli najwięksi współcześni...82
  • Chłop ze złotym zębem5 sty 2003 — Face lifting III RP za 150 mln dolarów rocznie to wyrzucanie pieniędzy w błoto84
  • Nago, ale w muszce5 sty 2003 — Rozmowa z WALLYM OLINSEM,światowej sławy kreatorem marek86
  • Imperium dobra5 sty 2003 — Stany Zjednoczone powinny przewodzić, ale nie dominować w dzisiejszym świecie89
  • Strusia polityka5 sty 2003 — Saddam robi z nas idiotów!90
  • Licencja na zabijanie5 sty 2003 — Na kogo polują agenci CIA?92
  • Nowy rok bieży5 sty 2003 — "Żaden młody człowiek nie wierzy, że kiedyś umrze" Vaclav Havel95
  • Menu5 sty 2003 — Polska Olbiński na fali Syndrom van Gogha, czyli pośmiertna sława, nie dotyczy Rafała Olbińskiego, jednego z największych polskich grafików i malarzy. Ceny jego plakatów i obrazów sięgają w Nowym Jorku kilkudziesięciu tysięcy...96
  • Czeski film5 sty 2003 — Czego możemy się nauczyć od naszych południowych sąsiadów?100
  • Kino Tomasza Raczka5 sty 2003 — Śnięty Mikołaj 2 - *** Reżyseria: Michael Lembeck W rolach głównych:Tim Allen, Judge Reinhold, Wendy Crewson, Elizabeth Mitchell USA 2002 Scott Calvin, pełniący od ośmiu lat rolę świętego Mikołaja, dowiaduje się, że najpóźniej za 28...103
  • Bar Kiepskich5 sty 2003 — 10 lat telewizji Polsat104
  • Płyty 2002 Kuby Wojewódzkiego5 sty 2003 — RED HOT CHILI PEPPERS By The Way Tych młodzieńców przedstawiać nie trzeba. Obłęd i szaleństwo w modelowym wydaniu. Muzyczni chuligani spod znaku pieprznego funku-punku. Milionerzy w nakładach płyt i honorariach nie wyrastają z...105
  • Pokój emocji i desperacji5 sty 2003 — "Pokój syna" Nanni Morettiego to poruszający dramat rodzinny opowiedziany w konwencji serialu telewizyjnego106
  • Zaświadcza się5 sty 2003 — Opublikowany ostatnio raport OECD o polskiej szkole nie zostawia na niej suchej nitki. Główny wniosek jest taki, że nasza szkoła wprawdzie nie uczy, ale za to stawia surowe wymagania, a ponadto panuje w niej surowa dyscyplina.108
  • Karp na diecie5 sty 2003 — Jedzcie dorsze, gówno gorsze" - tak społeczeństwo po wojnie reklamowało owoce naszego morza, chociaż jednocześnie akceptowało śledzie jako symbol narodowej zagrychy.108
  • Organ Ludu5 sty 2003 — Od 2003 r. na wieki z bratnią UE Kaszanka dla wszystkich! TRYBUNA PRZYMIERZA MIĘDZY DAWNYMI A MŁODYMI Nr 14 (14) Rok wyd. 1 WARSZAWA, poniedziałek 30 grudnia 2002 r. Cena + VAT + ZUS + winieta Przemówienie noworoczne I sekr. Partii i rządu...109
  • Mikołaj jest czerwony5 sty 2003 — Skoro Mikołaj może być zielony, a tenisista ubrany na czarno, to znaczy, że tysiącletni porządek w świecie kolorów już nie istnieje110