W Unii Europejskiej nie ma przyjaźni, jest tylko gra interesów
Liczę, że po wstąpieniu do unii przyłączycie się do bandy czworga i razem z nami rozwalicie wspólną politykę rolną - mówił Jack Straw, brytyjski minister spraw zagranicznych, do członków polskiej delegacji tuż po zakończeniu rozmów w Kopenhadze. Banda czworga to Wielka Brytania, Holandia, Szwecja i Dania. Państwa te szukają sprzymierzeńców, by zlikwidować bezpośrednie dopłaty dla rolników. Podczas kopenhaskiego szczytu także Francuzi, Niemcy, Hiszpanie, Portugalczycy i Irlandczycy sondowali, w jakie układy i koalicje można wciągnąć Polaków. W Unii Europejskiej żadne kwoty, limity, okresy ochronne i przeliczniki nie są dane na zawsze. Wszystko można zmienić, jeśli ma się dostateczne poparcie.
Nie ma przyjaźni między narodami. Są tylko zbieżne lub przeciwstawne interesy" - mawiał Charles de Gaulle. Ta zasada jest istotą funkcjonowania Unii Europejskiej. - Unia powstała, by ścieranie się interesów gospodarczych przenieść z pól bitewnych do sal negocjacyjnych - uważa prof. Wojciech Roszkowski, historyk. Negocjacje akcesyjne to przedszkole przy debatach i sporach, które toczą członkowie unii. - Unia to partia pokera: wygrywa ten, kto potrafi ostro grać, blefować, udawać raz mięczaka, a innym razem twardziela. W unii pieniądze nie leżą na stole. Trzeba je wydzierać z gardła - mówi Jan Krzysztof Bielecki, były premier RP. - Od 40 lat unia przeżywa nieustanne wstrząsy spowodowane konfliktami interesów. Gdy będzie miała 25 członków, tych konfliktów przybędzie. Jeśli negocjacje akcesyjne uznać za czyściec, to negocjacje wewnątrz unii są prawdziwym piekłem - tłumaczy Philippe Lemaître, korespondent dziennika "Le Monde" w Brukseli. Polska będzie w tym piekle ważnym graczem, bo ma 27 głosów w Radzie Europejskiej oraz 57 głosów w Parlamencie Europejskim.
Unia interesów
Ideały i wizje są w unii ważne na oficjalnych konferencjach. Przy stole negocjacyjnym liczą się jedynie interesy. Gdy w 1999 r. Francuzi sprzeciwiali się przyznaniu Wielkiej Brytanii ponad 3 mld euro na zabicie 2,6 mln krów zagrożonych BSE oraz rekompensaty dla brytyjskich farmerów, premier Blair zagroził, że zablokuje import żywności z Francji. Ostatecznie premier Francji Lionel Jospin zgodził się na dopłaty. Wbrew unijnemu prawu rząd kanclerza Gerharda Schrödera sprzeciwiał się przejęciu przez brytyjski Vodafone AirTouch koncernu Mannesmanna i nie dopuszczał do tzw. wrogiego przejmowania niemieckich koncernów przez obce podmioty gospodarcze. Gdy Tony Blair zagroził, że niemieckie firmy będą tak samo traktowane w Wielkiej Brytanii, Schröder uległ. Niedawno koalicja krajów z Francją i Niemcami sprzeciwiła się projektowi Brytyjczyka Neila Kinnocka, aby nad dokumentami unii pracowano tylko w językach angielskim, francuskim i niemieckim, a dopiero ostateczne wersje tłumaczono na pozostałe języki. Ten pomysł przyniósłby kilkadziesiąt milionów euro oszczędności rocznie. Przeciwnicy pomysłu Kinnocka twierdzili jednak, że następnym krokiem będzie pozostawienie tylko języka angielskiego. Włosi przez prawie rok toczyli z innymi krajami wojnę o wyłączność na używanie nazwy parmezan dla produkowanego u siebie sera. Podobnie Grecy walczyli o ser feta. Najdłużej nie godzili się na to Duńczycy: produkowany w Danii ser będzie się ostatecznie nazywał fetiva.
Polska i inne nowe kraje członkowskie będą w unii uwikłane w liczne konflikty choćby ze względu na klauzule wymuszone w ostatniej fazie negocjacji przez Holandię. Polegają one na tym, że jeśli nie będziemy się stosować do zasad obowiązujących na określonym rynku (rolnym, wyrobów hutniczych, odzieżowym itp.), możemy zostać pozbawieni przywilejów, czyli na przykład dopłat. Wystarczy wniosek jednego kraju, by zawiesić korzystanie z nich. Nasi negocjatorzy muszą mieć możliwość blokowania takiego pomysłu. Często strategia postępowania w takich sytuacjach sprowadza się do posiadania "haka" na potencjalnego wnioskodawcę.
Czym warto handlować?
Mimo że budżet unii jest uchwalany na 7 lat, cały czas trwa walka o przesunięcie różnych funduszy. Następny budżet będzie przyjmowany w 2006 r., lecz już w 2003 r. polscy negocjatorzy będą walczyć o dodatkowe środki na hutnictwo, bo w naszym budżecie nie ma na to pieniędzy. Polska chce pieniędzy na reformę hutnictwa z góry, a unia najpierw domaga się zamknięcia części hut i redukcji zatrudnienia. Unia nie dotuje hutnictwa, więc uczynienie dla nas wyjątku trzeba kupić, na przykład za poparcie w sprawie zlikwidowania wspólnej polityki rolnej.
Tuż po przyjęciu do UE będziemy musieli rozstrzygnąć, czy opłaca się nam targować o przedłużenie okresu ochronnego dla mleczarni, które przerabiają mleko gorszej jakości, czy też lepiej zgodzić się na ich zamknięcie, na przykład w zamian za większą kwotę eksportową dla naszych jogurtów. Pierwsza decyzja oznacza utrzymanie 100 tys. kiepskich gospodarstw, druga - wsparcie najszybciej rozwijającego się sektora przetwórstwa mleka.
Wiele wskazuje na to, że Polska przehandluje dopłaty bezpośrednie dla rolników. Po wstąpieniu do unii polskiemu rządowi trudno byłoby zrezygnować z dopłat (z politycznych względów), które de facto pełnią funkcję renty socjalnej, czyli konserwują strukturę wsi na lata. Tego kłopotu będzie się można pozbyć, likwidując dopłaty bezpośrednie w całej unii. Realny termin, by tego dokonać, to 2006 r., kiedy rozpocznie się debata nad nowym budżetem. Polska mogłaby w tej sprawie liczyć na poparcie Słowenii, Czech, Węgier, Łotwy, Estonii, Luksemburga, Cypru, Malty. Nasi negocjatorzy muszą tylko znaleźć towar, którym zapłacimy za poparcie. Heather Grabbe, zastępca dyrektora Centrum ds. Reformy Europejskiej w Londynie, uważa, że musimy też zneutralizować polskie rolnicze lobby, które nauczyło się bić o własne interesy i może się sprzymierzać z przeciwnikami likwidacji dopłat bezpośrednich ponad głowami naszych negocjatorów.
O co się targować?
Po decyzji Wielkiej Brytanii, Holandii, Szwecji, Danii i Irlandii o otwarciu rynków pracy dla polskich pracowników (od pierwszego dnia po akcesji) Polska raczej nie będzie się targować o taką samą decyzję rządów Niemiec, Francji czy Austrii. Rządy tych krajów same otworzą rynki dla Polaków, bo będą do tego zmuszone choćby starzeniem się społeczeństw. Romano Prodi, szef Komisji Europejskiej, twierdzi, że unia potrzebuje ponad 1,7 mln specjalistów, by uzupełnić luki w zatrudnieniu i skutecznie konkurować z gospodarką USA.
Przekonanie o tym, że polscy pracownicy zaleją Zachód, jest mitem. Pielęgniarkom z wrocławskiego szpitala Rydygiera, które od miesięcy nie otrzymują pensji, holenderscy pracodawcy zaoferowali 100 miejsc pracy. Chcieli nawet opłacić kursy językowe. Zgłosiło się tylko sześć osób. Ofertę pracy dla 2 tys. Polaków z wykształceniem pomaturalnym i wyższym złożyli Hiszpanie. Zgłosiło się 220 osób. Polscy lekarze, którzy wyjechali do Szwecji, po kilku miesiącach zerwali roczne kontrakty i wrócili do kraju. Norwegia zaoferowała 4 tys. miejsc pracy w służbie zdrowia. Wyjechało tam zaledwie 140 Polaków, mimo że oferowano 11 tys. zł miesięcznie. Polacy nie zaleją europejskich rynków pracy. To Polska po wstąpieniu do unii będzie potrzebować ponad 200 tys. fachowców z Zachodu.
W unii negocjuje się przede wszystkim rozdział dotacji: od dopłat dla rolników i rybaków, po dotowanie kinematografii czy zanikających dziedzin sztuki ludowej. W UE funkcjonuje niemal 500 różnych rodzajów dopłat i dotacji, obliczanych za pomocą skomplikowanych przeliczników. Od pomysłowości negocjatorów zależy, ile z tych dopłat wywalczymy.
W unii warto negocjować różne wyjątki i zwolnienia. Możemy brać przykład z Portugalczyków, którzy toczyli długie boje, by marchewka była owocem, a nie warzywem. Dzięki temu mogą produkować, a także eksportować do dawnych kolonii dżem marchewkowy. Ponieważ Hiszpanie i Portugalczycy wywalczyli zmniejszone normy bezpieczeństwa dla operatorów maszyn budowlanych, ich obywatele są zatrudniani na budowach w innych krajach piętnastki, bo są po prostu tańsi.
Liberałowie kontra socjałowie
Najwięcej Polska może wygrać na toczącym się od lat sporze między Wielką Brytanią, Irlandią i krajami skandynawskimi a Francją i Niemcami. Ci pierwsi opowiadają się m.in. za zmniejszeniem świadczeń socjalnych zapisanych w Europejskiej Karcie Socjalnej. - Brytyjczycy chcą też ograniczyć rolę unijnych urzędów, by jedynie zapobiegały łamaniu zasad równej konkurencji i tworzeniu się monopoli - mówi Marcin Kwasowski z Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. Francuzi i Niemcy są przeciwni ograniczeniom, bo wydatki socjalne finansują głównie z własnych budżetów. Gdyby przeforsowali swoje projekty, część tych wydatków (10 mld euro rocznie) obciążyłaby budżet unijny. Jeśli Polska poprze Francję i Niemcy, z unijnych środków możemy uzyskać 300-400 mln euro na świadczenia socjalne. Jeśli poprzemy Brytyjczyków, to pieniądze popłyną na restrukturyzację i modernizację gospodarki.
Politycy z Niemiec i Francji już namawiają polski rząd, by poparł koalicję, która próbuje zmusić niektóre państwa unii, na przykład Irlandię, do podwyższenia podatków. Chodzi o opłacalność inwestycji w tych krajach. Liberalne gospodarki są bardziej kuszące niż rynek niemiecki czy francuski. Ale jeśli Polska sprzymierzy się z państwami liberalnymi, możemy przyciągać inwestycje, a wręcz zachęcać niemieckie i francuskie firmy do przenoszenia produkcji do naszego kraju.
Jak się nie dać wykiwać?
Dzięki 27 głosom w Radzie Europejskiej możemy się w najważniejszych sprawach sprzymierzać z tzw. dyrektoriatem, czyli największymi państwami, albo przeciwnie - zostać liderem w koalicji małych państw. Możemy się też przyłączyć do liberalnej koalicji brytyjsko-irlandzkiej przeciwko socjalnej koalicji niemiecko-francuskiej. "Wstępując do Unii Europejskiej, trzeba założyć, że nie ma tam przyjaciół, tylko sami wrogowie. Zanim zawrze się jakiś sojusz, warto dziesięć razy sprawdzić, czy nie kryje się za nim podstęp. W unii wygrywa ten, kto najrzadziej daje się wykiwać" - podkreśla Margaret Thatcher, była brytyjska premier.
Sławomir Sieradzki
Krzysztof Trębski
Nie ma przyjaźni między narodami. Są tylko zbieżne lub przeciwstawne interesy" - mawiał Charles de Gaulle. Ta zasada jest istotą funkcjonowania Unii Europejskiej. - Unia powstała, by ścieranie się interesów gospodarczych przenieść z pól bitewnych do sal negocjacyjnych - uważa prof. Wojciech Roszkowski, historyk. Negocjacje akcesyjne to przedszkole przy debatach i sporach, które toczą członkowie unii. - Unia to partia pokera: wygrywa ten, kto potrafi ostro grać, blefować, udawać raz mięczaka, a innym razem twardziela. W unii pieniądze nie leżą na stole. Trzeba je wydzierać z gardła - mówi Jan Krzysztof Bielecki, były premier RP. - Od 40 lat unia przeżywa nieustanne wstrząsy spowodowane konfliktami interesów. Gdy będzie miała 25 członków, tych konfliktów przybędzie. Jeśli negocjacje akcesyjne uznać za czyściec, to negocjacje wewnątrz unii są prawdziwym piekłem - tłumaczy Philippe Lemaître, korespondent dziennika "Le Monde" w Brukseli. Polska będzie w tym piekle ważnym graczem, bo ma 27 głosów w Radzie Europejskiej oraz 57 głosów w Parlamencie Europejskim.
Unia interesów
Ideały i wizje są w unii ważne na oficjalnych konferencjach. Przy stole negocjacyjnym liczą się jedynie interesy. Gdy w 1999 r. Francuzi sprzeciwiali się przyznaniu Wielkiej Brytanii ponad 3 mld euro na zabicie 2,6 mln krów zagrożonych BSE oraz rekompensaty dla brytyjskich farmerów, premier Blair zagroził, że zablokuje import żywności z Francji. Ostatecznie premier Francji Lionel Jospin zgodził się na dopłaty. Wbrew unijnemu prawu rząd kanclerza Gerharda Schrödera sprzeciwiał się przejęciu przez brytyjski Vodafone AirTouch koncernu Mannesmanna i nie dopuszczał do tzw. wrogiego przejmowania niemieckich koncernów przez obce podmioty gospodarcze. Gdy Tony Blair zagroził, że niemieckie firmy będą tak samo traktowane w Wielkiej Brytanii, Schröder uległ. Niedawno koalicja krajów z Francją i Niemcami sprzeciwiła się projektowi Brytyjczyka Neila Kinnocka, aby nad dokumentami unii pracowano tylko w językach angielskim, francuskim i niemieckim, a dopiero ostateczne wersje tłumaczono na pozostałe języki. Ten pomysł przyniósłby kilkadziesiąt milionów euro oszczędności rocznie. Przeciwnicy pomysłu Kinnocka twierdzili jednak, że następnym krokiem będzie pozostawienie tylko języka angielskiego. Włosi przez prawie rok toczyli z innymi krajami wojnę o wyłączność na używanie nazwy parmezan dla produkowanego u siebie sera. Podobnie Grecy walczyli o ser feta. Najdłużej nie godzili się na to Duńczycy: produkowany w Danii ser będzie się ostatecznie nazywał fetiva.
Polska i inne nowe kraje członkowskie będą w unii uwikłane w liczne konflikty choćby ze względu na klauzule wymuszone w ostatniej fazie negocjacji przez Holandię. Polegają one na tym, że jeśli nie będziemy się stosować do zasad obowiązujących na określonym rynku (rolnym, wyrobów hutniczych, odzieżowym itp.), możemy zostać pozbawieni przywilejów, czyli na przykład dopłat. Wystarczy wniosek jednego kraju, by zawiesić korzystanie z nich. Nasi negocjatorzy muszą mieć możliwość blokowania takiego pomysłu. Często strategia postępowania w takich sytuacjach sprowadza się do posiadania "haka" na potencjalnego wnioskodawcę.
Czym warto handlować?
Mimo że budżet unii jest uchwalany na 7 lat, cały czas trwa walka o przesunięcie różnych funduszy. Następny budżet będzie przyjmowany w 2006 r., lecz już w 2003 r. polscy negocjatorzy będą walczyć o dodatkowe środki na hutnictwo, bo w naszym budżecie nie ma na to pieniędzy. Polska chce pieniędzy na reformę hutnictwa z góry, a unia najpierw domaga się zamknięcia części hut i redukcji zatrudnienia. Unia nie dotuje hutnictwa, więc uczynienie dla nas wyjątku trzeba kupić, na przykład za poparcie w sprawie zlikwidowania wspólnej polityki rolnej.
Tuż po przyjęciu do UE będziemy musieli rozstrzygnąć, czy opłaca się nam targować o przedłużenie okresu ochronnego dla mleczarni, które przerabiają mleko gorszej jakości, czy też lepiej zgodzić się na ich zamknięcie, na przykład w zamian za większą kwotę eksportową dla naszych jogurtów. Pierwsza decyzja oznacza utrzymanie 100 tys. kiepskich gospodarstw, druga - wsparcie najszybciej rozwijającego się sektora przetwórstwa mleka.
Wiele wskazuje na to, że Polska przehandluje dopłaty bezpośrednie dla rolników. Po wstąpieniu do unii polskiemu rządowi trudno byłoby zrezygnować z dopłat (z politycznych względów), które de facto pełnią funkcję renty socjalnej, czyli konserwują strukturę wsi na lata. Tego kłopotu będzie się można pozbyć, likwidując dopłaty bezpośrednie w całej unii. Realny termin, by tego dokonać, to 2006 r., kiedy rozpocznie się debata nad nowym budżetem. Polska mogłaby w tej sprawie liczyć na poparcie Słowenii, Czech, Węgier, Łotwy, Estonii, Luksemburga, Cypru, Malty. Nasi negocjatorzy muszą tylko znaleźć towar, którym zapłacimy za poparcie. Heather Grabbe, zastępca dyrektora Centrum ds. Reformy Europejskiej w Londynie, uważa, że musimy też zneutralizować polskie rolnicze lobby, które nauczyło się bić o własne interesy i może się sprzymierzać z przeciwnikami likwidacji dopłat bezpośrednich ponad głowami naszych negocjatorów.
O co się targować?
Po decyzji Wielkiej Brytanii, Holandii, Szwecji, Danii i Irlandii o otwarciu rynków pracy dla polskich pracowników (od pierwszego dnia po akcesji) Polska raczej nie będzie się targować o taką samą decyzję rządów Niemiec, Francji czy Austrii. Rządy tych krajów same otworzą rynki dla Polaków, bo będą do tego zmuszone choćby starzeniem się społeczeństw. Romano Prodi, szef Komisji Europejskiej, twierdzi, że unia potrzebuje ponad 1,7 mln specjalistów, by uzupełnić luki w zatrudnieniu i skutecznie konkurować z gospodarką USA.
Przekonanie o tym, że polscy pracownicy zaleją Zachód, jest mitem. Pielęgniarkom z wrocławskiego szpitala Rydygiera, które od miesięcy nie otrzymują pensji, holenderscy pracodawcy zaoferowali 100 miejsc pracy. Chcieli nawet opłacić kursy językowe. Zgłosiło się tylko sześć osób. Ofertę pracy dla 2 tys. Polaków z wykształceniem pomaturalnym i wyższym złożyli Hiszpanie. Zgłosiło się 220 osób. Polscy lekarze, którzy wyjechali do Szwecji, po kilku miesiącach zerwali roczne kontrakty i wrócili do kraju. Norwegia zaoferowała 4 tys. miejsc pracy w służbie zdrowia. Wyjechało tam zaledwie 140 Polaków, mimo że oferowano 11 tys. zł miesięcznie. Polacy nie zaleją europejskich rynków pracy. To Polska po wstąpieniu do unii będzie potrzebować ponad 200 tys. fachowców z Zachodu.
W unii negocjuje się przede wszystkim rozdział dotacji: od dopłat dla rolników i rybaków, po dotowanie kinematografii czy zanikających dziedzin sztuki ludowej. W UE funkcjonuje niemal 500 różnych rodzajów dopłat i dotacji, obliczanych za pomocą skomplikowanych przeliczników. Od pomysłowości negocjatorów zależy, ile z tych dopłat wywalczymy.
W unii warto negocjować różne wyjątki i zwolnienia. Możemy brać przykład z Portugalczyków, którzy toczyli długie boje, by marchewka była owocem, a nie warzywem. Dzięki temu mogą produkować, a także eksportować do dawnych kolonii dżem marchewkowy. Ponieważ Hiszpanie i Portugalczycy wywalczyli zmniejszone normy bezpieczeństwa dla operatorów maszyn budowlanych, ich obywatele są zatrudniani na budowach w innych krajach piętnastki, bo są po prostu tańsi.
Liberałowie kontra socjałowie
Najwięcej Polska może wygrać na toczącym się od lat sporze między Wielką Brytanią, Irlandią i krajami skandynawskimi a Francją i Niemcami. Ci pierwsi opowiadają się m.in. za zmniejszeniem świadczeń socjalnych zapisanych w Europejskiej Karcie Socjalnej. - Brytyjczycy chcą też ograniczyć rolę unijnych urzędów, by jedynie zapobiegały łamaniu zasad równej konkurencji i tworzeniu się monopoli - mówi Marcin Kwasowski z Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. Francuzi i Niemcy są przeciwni ograniczeniom, bo wydatki socjalne finansują głównie z własnych budżetów. Gdyby przeforsowali swoje projekty, część tych wydatków (10 mld euro rocznie) obciążyłaby budżet unijny. Jeśli Polska poprze Francję i Niemcy, z unijnych środków możemy uzyskać 300-400 mln euro na świadczenia socjalne. Jeśli poprzemy Brytyjczyków, to pieniądze popłyną na restrukturyzację i modernizację gospodarki.
Politycy z Niemiec i Francji już namawiają polski rząd, by poparł koalicję, która próbuje zmusić niektóre państwa unii, na przykład Irlandię, do podwyższenia podatków. Chodzi o opłacalność inwestycji w tych krajach. Liberalne gospodarki są bardziej kuszące niż rynek niemiecki czy francuski. Ale jeśli Polska sprzymierzy się z państwami liberalnymi, możemy przyciągać inwestycje, a wręcz zachęcać niemieckie i francuskie firmy do przenoszenia produkcji do naszego kraju.
Jak się nie dać wykiwać?
Dzięki 27 głosom w Radzie Europejskiej możemy się w najważniejszych sprawach sprzymierzać z tzw. dyrektoriatem, czyli największymi państwami, albo przeciwnie - zostać liderem w koalicji małych państw. Możemy się też przyłączyć do liberalnej koalicji brytyjsko-irlandzkiej przeciwko socjalnej koalicji niemiecko-francuskiej. "Wstępując do Unii Europejskiej, trzeba założyć, że nie ma tam przyjaciół, tylko sami wrogowie. Zanim zawrze się jakiś sojusz, warto dziesięć razy sprawdzić, czy nie kryje się za nim podstęp. W unii wygrywa ten, kto najrzadziej daje się wykiwać" - podkreśla Margaret Thatcher, była brytyjska premier.
Sławomir Sieradzki
Krzysztof Trębski
| Polak w Unii Już 1 maja 2004 r. Polaków obejmie większość obowiązujących w Unii Europejskiej uregulowań, co uzgodniono podczas zakończonych w Kopenhadze negocjacji. Do wynegocjowania pozostaje jeszcze data przystąpienia Polski do grupy Schengen oraz do strefy euro.
Janina Blikowska |
Więcej możesz przeczytać w 1/2003 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
