Ulubieniec Führera
Udostępnijdodaj Skomentuj
Tygodnik Wprost Wydanie: 39/2006 (1241)
Okładka tygodnika Wprost nr 39/2006 (1241)
Dziękujemy, że jesteś z nami. Tylko prawda jest ciekawa, piszemy o niej wprost.
Czytaj lub pobierz
Platformy prasy cyfrowej:

Ulubieniec Führera

Dodano:   /  Zmieniono: 

Salvador Dali nazwał go największym rzeźbiarzem XX wieku. Arno Breker (1900-1991) był zarazem ulubionym artystą Adolfa Hitlera. Po dojściu Führera do władzy przeniósł się z Paryża do Niemiec, gdzie realizował nazistowski program ideologiczny. Dla gmachu kancelarii Rzeszy stworzył dwa posągi nagich mężczyzn. Sam wódz nadał im nazwy "Partei" i "Wehrmacht". Żaden artysta - poza Leni Riefenstahl - nie potrafił ukazać ducha nazizmu w sposób tak kuszący. Przed Schleswig-Holstein-Haus, gdzie trwa wystawa, protestują antyfaszyści. Artyści i krytycy zażądali zamknięcia ekspozycji. W odpowiedzi usłyszeli, że czas na otwartą dyskusję nad spuścizną kontrowersyjnego, lecz niewątpliwie wybitnego artysty.

POWRÓT NADCZŁOWIEKA
Skandal wybuchł w niewielkim mieście Schwerin w północnych Niemczech, w Meklemburgii, ale mówią już o nim całe Niemcy. W Schleswig-Holstein-Haus otwarto (do 22 października) wystawę dzieł Arno Brekera (1900 - 1991), artysty, którego co prawda Salvador Dali nazwał "największym rzeźbiarzem XX wieku", ale który przeszedł do historii jako ulubiony artysta Adolfa Hitlera. Wiele dzieł Brekera nie doczekało otwarcia wystawy. Część jego prac alianci zniszczyli w 1945 r., sztukę rzeźbiarza utożsamiano bowiem z nazizmem. To właśnie Breker był twórcą rzeźbiarskiego wizerunku nadczłowieka (Übermenscha), zdobywcy świata, bohatera nazistowskiej mitologii.

Florencja nocą, Paryż o świcie
O świcie 22 czerwca 1940 r. Hitler zwiedzał podbity właśnie Paryż. Towarzyszyli mu naczelny architekt Rzeszy Albert Speer oraz Arno Breker, który oprowadzał Führera po stolicy Francji. Zachowała się wspólna fotografia całej trójki - w mundurach, na tle wieży Eiffela. Breker wspominał później, że monumentalne zabytki Paryża, zwłaszcza Opera i Panteon, zrobiły na wodzu duże wrażenie. Oglądał je i komentował ze znawstwem.
Breker był dobrze przygotowany, by służyć za przewodnika po Paryżu. Spędził tu wiele lat, obracając się w międzynarodowym towarzystwie artystycznym, wśród twórców takich, jak James Joyce, Ernest Hemingway, Constantin Brancusi czy Fernand Léger. Przyjaźnił się z Jeanem Cocteau. Miał pracownię przy Avenue d'Orléan. Pozostawał pod wpływem rzeźbiarzy francuskich, zwłaszcza Rodina i Maillola. Oni wskazali mu drogę do tradycji antycznej w rzeźbie i uczyli piękna zawartego w doskonałych proporcjach ciała ludzkiego. Podróżował też Breker do Italii, gdzie we Florencji nocami, przy świetle księżyca kontemplował posąg Michała Anioła "Dawid". Zdradzał skłonności mistyczne.
W roku 1934 wrócił do Niemiec - wtedy już hitlerowskich. Przystąpił do rywalizacji o państwowe zamówienia. Inni rzeźbiarze, od dawna związani z ruchem nazistowskim, widzieli w nim obcego, nazywali "Francuzem". Rozpuszczali też pogłoski, że towarzysząca Brekerowi Greczynka Demetra Messala jest Żydówką.
Zbliżały się igrzyska olimpijskie 1936 r., zaplanowane w Berlinie. Hitler traktował je jako okazję do wielkiej kampanii propagandową III Rzeszy. Architekturę stadionów powierzył Speerowi. Natomiast konkurs na rzeźby uświetniające olimpijskie areny stał się triumfem Brekera. Formalnie został tylko laureatem srebrnego medalu, bo Hitler nalegał, by złoto przyznać artyście z faszystowskich Włoch. Jednak to prace Brekera wzbudziły prawdziwy zachwyt. Były to dwa posągi: "Dziesięcioboista" i alegoryczna figura "Zwycięstwo". Oba ponadnaturalnej wysokości (3,25 m), promieniujące siłą. Do "Dziesięcioboisty" pozował Brekerowi słynny sportowiec niemiecki Gustav Stührk. Rzeźbiarz starał się figurom nagich sportowców nadać charakter niemiecki. Ich uroda miała być urodą germańską - twardszą niż w antycznych posągach greckich, bardziej agresywną.

Brutalność patetyczna
W ostatnich latach przed wojną Breker wykonywał rzeźby dla nowej kancelarii Rzeszy i dla przyszłej Germanii - przebudowanego Berlina. Według zamysłów Hitlera, miało to być miasto najbardziej monumentalnych budowli świata. Germanii nigdy nie zbudowano, kancelaria jednak została ukończona. Po obu stronach głównego wejścia do niej stanęły posągi nagich mężczyzn. Jeden wznosił pochodnię, drugi wyciągał miecz. Pierwszy uosabiał ducha wiodącego naród, drugi - obronę, której naród potrzebuje. W dniu otwarcia nowego gmachu Hitler osobiście nadał im nazwy: "Partei" i "Wehrmacht".
Dla projektowanego łuku triumfalnego, który miał wieńczyć zwycięstwo Niemiec w wojnie, Breker szykował 24 reliefy, każdy wysokości dziesięciu metrów. Układy nagich figur tytułował: "Towarzysze", "Strażnik", "Mściciel", "Odwet". Choć styl Brekera wywodził się z tradycji antycznej, pozbawiony był jednak jej najbardziej istotnej cechy - dążenia do harmonii. Ważniejsza od niej była dla artysty siła, toteż przesadnie napinał muskuły swych posągów. Jak powiedział jeden z krytyków, opisujących wystawę w Schwerin: "nakładał na ciała pancerze z mięśni". Każdym swym dziełem idealizował okrucieństwo i brutalność, którym nadawał wymiar patetyczny.
Hitler nagradzał go i obdarowywał po królewsku, opłacał niezwykle wysoko. Żaden artysta - poza być może Lenie Riefenstahl - nie potrafił ukazać ducha nazizmu w sposób tak pochlebny i kuszący. Po kapitulacji Rzeszy Breker uzyskał status dość dziwny: nadal pracował, otrzymywał liczne zamówienia od osób prywatnych, m.in. rzeźbił popiersie Konrada Adenauera. Otwarto jego prywatne muzeum, lecz w oficjalnym życiu publicznym Niemiec Breker do otwarcia wystawy w Schwerin po prostu nie istniał.
Teraz przed Schleswig-Holstein-Haus protestują antyfaszyści. Wdarli się m.in. na wystawę i owinęli kilkanaście rzeźb papierem toaletowym. Trzydziestu znanych artystów i krytyków w liście otwartym do władz zażądało natychmiastowego zamknięcia pokazu prac ulubieńca Hitlera. Odpowiedziano im, że najwyższy czas, by podjąć otwartą dyskusję nad spuścizną kontrowersyjnego, lecz niewątpliwie wybitnego artysty.
Widać, że organizatorzy wystawy starają się łagodzić jego wizerunek: gigantyczne figury Nadludzi pokazano tu w dyskretnym pomniejszeniu.
Andrzej Osęka
"Arno Breker - Życie dla piękna", Schwerin, Schleswig-Holstein-Haus, do 22 października Sielanki króla Artura
Więcej możesz przeczytać w 39/2006 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.

Spis treści tygodnika Wprost nr 39/2006 (1241)

  • Na stronie - Gdzie jest polski Gyurcsány?!15 gru 2006, 15:00 — Polska szczepionka na węgierską chorobę5
  • Wprost od czytelników15 gru 2006, 15:00 — AMNESTY AMNEZJA Grzegorz Sadowski w artykule "Amnesty amnezja" (nr 37) pisze, że Amnesty International przestała bezstronnie zajmować się prawami człowieka i jest tubą lewicy. Takie zarzuty słyszymy mniej więcej od 45 lat. Już na...5
  • Skaner15 gru 2006, 15:00 — SKANER POLSKA ZAGINĘLI ZA GRANICĄ Polska nie szuka Polaków Monika Ornowska z Bobolic w województwie zachodniopomorskim zniknęła we Włoszech dwa lata temu. Edyta Skowrońska - siostra zaginionej - podejrzewa, że kuzynka i jej mąż, z którymi Monika...10
  • Sawka czatuje15 gru 2006, 15:00 — Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)12
  • Playback15 gru 2006, 15:00 — Premier Jarosław Kaczyński © M. Figurski/FORUM16
  • Poczta15 gru 2006, 15:00 — MAZURY PRUSKIE N awiązując do informacji zawartych w artykule "Mazury Pruskie" (nr 32), wyjaśniamy, iż Urząd Miasta Giżycka - w ramach grantów przyznawanych organizacjom pozarządowym - wsparł kwotą 1200 zł działające w Polsce Niemieckie...16
  • Ryba po polsku - Palec boży w dupie15 gru 2006, 15:00 — Szalikowcy PO i krawaciarze Samoobrony będą ostoją nowego ruchu obywatelskiej niezgody17
  • Z życia koalicji15 gru 2006, 15:00 — BEATA ZAMIAST MULATA - na razie na tym skończyła się destrukcja rządu. Stanowczo protestujemy! Andrzej Lepper jest potrzebny nam, rządowi, Polsce! Jak rybie narty. ZA TO BARDZO CHCIELIBY ZOSTAĆ W TEJ RUBRYCE odszczepieńcy od Mulata, nazwiskami...18
  • Z życia opozycji15 gru 2006, 15:00 — PRÓBKA ORATORSKIEGO TALENTU Grzegorza Napieralskiego, zapewniającego, że SLD nie boi się wcześniejszych wyborów: "W sondażach wybijamy się ponaddwucyfrową cyfrą". Pomińmy to, że cyfra może być tylko jednocyfrowa, ale zauważmy, że...19
  • Wprost przeciwnie - Nasza chata z kraja?15 gru 2006, 15:00 — Nie chcemy ginąć za Afganistan, jak Francuzi nie chcieli ginąć za Gdańsk, a potem żyli pod niemiecką okupacją20
  • Fotoplastykon15 gru 2006, 15:00 — Henryk Sawka (www.przyssawka.pl)21
  • Prawy prosty15 gru 2006, 15:00 — Jeśli Prawo i Sprawiedliwość chce naprawdę zmieniać Polskę, powinno się zdecydować na nową ordynację i nowe wybory22
  • Z archiwum Y15 gru 2006, 15:00 — Fakty odkrywane przez Antoniego Macierewicza podczas likwidacji WSI mogły wpłynąć na rozpad koalicji PiS i Samoobrony25
  • Węgierska choroba15 gru 2006, 15:00 — Polsce grozi węgierski scenariusz, bo nasze finanse są prawie tak chore jak węgierskie28
  • Łże-elity kontra gnojki15 gru 2006, 15:00 — Język polityczny IV Rzeczypospolitej34
  • Herezje Kisiela15 gru 2006, 15:00 — "Prawa człowieka? Człowiek nie ma żadnych praw, kiedy nie ma pieniędzy" - powtarzał Stefan Kisielewski38
  • Giełda15 gru 2006, 15:00 — Hossa Świat Tankowanie portfeli Osoby pijące alkohol zarabiają o 10-14 proc. więcej niż abstynenci - wynika z badań Bethany'ego Petersa i Edwarda Stringhama z Reason Foundation. Na największe zarobki mogą liczyć ci, którzy piją w towarzystwie, a...40
  • Europejska lista płac15 gru 2006, 15:00 — Biały, wykwalifikowany, dość tani pracownik to najbardziej poszukiwany obecnie "towar" w Unii Europejskiej42
  • Dom na bańce15 gru 2006, 15:00 — Mieszkania w Polsce są relatywnie o połowę droższe niż w Hiszpanii50
  • Plan anty-Marshalla15 gru 2006, 15:00 — Dzięki biurokracji niemal 16 mld euro dołożymy do unijnych dotacji54
  • Załatwione odmownie - Leninizm wiecznie żywy15 gru 2006, 15:00 — Rządzący etatyści podejrzliwie patrzą na wszystko, czego nie kontrolują58
  • Supersam15 gru 2006, 15:00 —  60
  • Lot z Valentino15 gru 2006, 15:00 — Bilet lotniczy w klasie biznes - tak właśnie wyglądało zaproszenie na pokaz jesienno-zimowej kolekcji domu mody Valentino podczas Tygodnia Mody w Mediolanie. Na przekór obawom przed podróżami samolotem po atakach z 11 września, nawiązań do...60
  • Komedie w łazience15 gru 2006, 15:00 — TileVision to płaski telewizor LCD zaprojektowany specjalnie do łazienki. 17- i 23-calowa wersja "kafelkowego telewizora" jest, jak zapewnia producent, odporna na zalanie wodą i stłuczenie. Sterowanie TileVision odbywa się za pomocą...60
  • Niezbędnik domowego piekarza15 gru 2006, 15:00 —  Polacy kupują rocznie kilkadziesiąt tysięcy automatów do pieczenia chleba. Nic dziwnego - domowy chleb jest często smaczniejszy i zdrowszy niż z piekarni, a upieczenie go w automacie ogranicza się do umieszczenia w maszynie odpowiednich...60
  • Pomoc do mielonego15 gru 2006, 15:00 — Ajuda 2004, Vinho Regional Alentejano, Herdade da Ajuda Nova Importer: Atlantika Cena: ok. 27 zł Ajuda (wym. ażuda) znaczy po portugalsku "pomoc". To czerwone, bezpretensjonalne, pełne soczystego owocu wino z regionu Alentejo w...60
  • Wyprawka od Swarovskiego15 gru 2006, 15:00 — Swarovski projektuje wszystko - od biżuterii, poprzez zdobione kryształami paski i bieliznę, po wystrój łazienki. Najnowszym pomysłem jest szkolna wyprawka. W kolekcji "Back to school!" znajdziemy między innymi stylowe miniliczydło z...60
  • Rywal iPoda15 gru 2006, 15:00 — 60
  • Miss imprez15 gru 2006, 15:00 — Miss World to trzecia pod względem oglądalności impreza na świecie - po piłkarskich mistrzostwach świata i igrzyskach olimpijskich62
  • Klątwa nad Transrapidem15 gru 2006, 15:00 — Już przed tragedią najszybsza kolej świata wyjątkowo wolno wchodziła do użytku66
  • Szybcy i czyści15 gru 2006, 15:00 — Jak zadawać szyku bez rujnowania kieszeni i środowiska naturalnego70
  • Srebrna wolność15 gru 2006, 15:00 — Polacy są ciągle narodem niedokończonym74
  • Koniec braterstwa?15 gru 2006, 15:00 — Wielu francuskich Żydów rozważa wyjazd do Izraela z powodu antyizraelskiej polityki Paryża78
  • Pazurem - Czadu, Maryla!15 gru 2006, 15:00 — W Polsce niby nic trwałego: od pór roku po politykę. A Rodowicz trwa79
  • Rewolwerowcy komendanta15 gru 2006, 15:00 — Największego napadu rabunkowego na ziemiach polskich w XX wieku dokonał Józef Piłsudski80
  • Know-how15 gru 2006, 15:00 — Proteza z myślą 26-letnia Claudia Mitchell jest pierwszą pacjentką z protezą ręki, która potrafi składać ubrania, jeść i myć się. Jej ruchy są świetnie skoordynowane, ponieważ sztuczna ręka reaguje na polecenia wydawane przez mózg. Do uzyskania...84
  • Szczepionka na gwałt15 gru 2006, 15:00 — Szczepionki nowej generacji będą chroniły przed cukrzycą oraz przed uzależnieniem od nikotyny i narkotyków86
  • Nieme pokolenie15 gru 2006, 15:00 — Coraz więcej dzieci zaczyna mówić późno i ma ubogi zasób słów90
  • Dolina faraonów15 gru 2006, 15:00 — Największe odkrycie archeologiczne w Egipcie od 1922 roku92
  • Bez granic15 gru 2006, 15:00 — Harmonia w Bangkoku Thaksin Shinawatra, przebywający w Nowym Jorku premier Tajlandii, miał właśnie wygłosić przemówienie na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Nie zdążył. Zamiast premiera w tajskiej telewizji pokazał się gen. Sonthi Boonyaratkalin,...94
  • Mudżahedin kontra NATO15 gru 2006, 15:00 — Dżalaluddin Hakkani wygnał z Afganistanu Rosjan, a teraz zagraża wojskom Zachodu96
  • Miecz Benedykta15 gru 2006, 15:00 — Islamscy radykałowie usiłują narzucić Zachodowi reguły szarijatu100
  • Gra demokratyczna15 gru 2006, 15:00 — Unia Europejska cierpi na deficyt idei, deficyt przywództwa i deficyt optymizmu102
  • Ostatni Rosjanin15 gru 2006, 15:00 — W 1989 r. w sowieckiej jeszcze Rosji mieszkało 147 mln ludzi, w 2050 r. może ich tam mieszkać mniej niż 100 mln104
  • Recenzor15 gru 2006, 15:00 — 108
  • Wencel gordyjski - Ćwierćliteratura15 gru 2006, 15:00 — Powieść postmodernistyczna, feministyczna, gejowska... Czy współczesna proza potrzebuje podobnych epitetów?108
  • Kobiety z La Manchy15 gru 2006, 15:00 — "Volver" znaczy "powrót". Pedro Almodóvar wraca z rozwibrowanego permisywnego Madrytu do prowincjonalnej La Manchy, gdzie spędził dzieciństwo. W jego nowym filmie na ziemię wraca zmarła matka (Carmen Maura), by przywrócić ład w...108
  • Lukrowane baletki15 gru 2006, 15:00 — Tańczyła dla Stalina i Mao Zedonga, a swoją popisową rolę "Umierającego łabędzia" wykonywała setki razy. Choć zakazywano jej wyjazdów za granicę, w obawie, by nie uciekła, paradoksalnie stała się radzieckim towarem eksportowym i...108
  • Smutas i Pocahontas15 gru 2006, 15:00 — Terrence Malick ("Cienka czerwona linia") próbował upolować jednym strzałem trzy zające. Opowiedzieć o zderzeniu cywilizacji bez powielania schematów o dobrych dzikusach i wrednych osadnikach, nakręcić wzruszający melodramat i...108
  • Nieznośna lekkość raju15 gru 2006, 15:00 — Literacki świat Katarzyny Grocholi jest tak cudny, że aż chciałoby się do niego wejść. Są w nim sielskie okoliczności przyrody, wspaniali, szanujący się ludzie, a pojawiające się rozterki dnia codziennego pryskają niczym bańki mydlane. Dzieci...108
  • Śmiech się bać15 gru 2006, 15:00 — Nie wiadomo, do kogo adresuje swoje książki Arkadiusz Pacholski - do wielbicieli kryminałów, czy też do amatorów prozy społeczno-obyczajowej. Druga część "Kronik polskich" próbuje być jednym i drugim. Intryga, niezbyt skomplikowana, ale...108
  • Feminizm dyplomowany15 gru 2006, 15:00 — Bohaterki opowiadań Ingi Iwasiów nie mają łatwego życia. Pracują jako prostytutki na Bałkanach albo jako sprzątaczki w Holandii. Cierpią na alkoholizm lub raka piersi. Na próżno szukają spełnienia w związkach heteroseksualnych bądź lesbijskich. Z...108
  • Ożywcza trąbka15 gru 2006, 15:00 — To ostatnia taka płyta. Po trzech albumach nagranych z młodymi polskimi muzykami Tomasz Stańko ogłosił, że rozstaje się z Wasilewskim (fortepian), Kurkiewiczem (perkusja) i Miśkiewiczem (kontrabas). Trębacz nie do końca porzuca smutek z "Soul...108
  • Energia kiczu15 gru 2006, 15:00 — Lata lecą. Jose Carreras, najmłodszy muszkieter z "trzech tenorów", ma już na karku sześćdziesiątkę i na operowej scenie pojawia się sporadycznie. Ulubiony tenor von Karajana o pięknym, choć nigdy wielkim głosie, przeżył dramat: jego...108
  • Bejbe i baby15 gru 2006, 15:00 — Paweł Rurak-Sokal, pan i władca Blue Café, pytany o tajemniczy tytuł nowej płyty, mówi coś o podróży w głąb duszy. Patetyczny banał gościł w nagraniach zespołu od początku, ale nadanie mistycznej oprawy średniej jakości popproduktowi jest już...108
  • Ulubieniec Führera15 gru 2006, 15:00 — Salvador Dali nazwał go największym rzeźbiarzem XX wieku. Arno Breker (1900-1991) był zarazem ulubionym artystą Adolfa Hitlera. Po dojściu Führera do władzy przeniósł się z Paryża do Niemiec, gdzie realizował nazistowski program ideologiczny. Dla...108
  • Sielanki króla Artura15 gru 2006, 15:00 — Prerafaelici pragnęli raz na zawsze zerwać z akademizmem małpującym dawnych mistrzów pędzla. Nie spodziewali się jednak, że ich własne prace staną się obiektem naśladownictwa. Wystawa w Wilanowie tylko to potwierdza. Rycina...108
  • Seryjna satysfakcja15 gru 2006, 15:00 — Kino kona, rozdarte między efektami specjalnymi a artystycznym eksperymentem. Widz wybiera więc dobry serial112
  • Nike bezskrzydła15 gru 2006, 15:00 — Najpopularniejsza polska nagroda literacka odgrywa rolę stypendium dla pisarzy, których książki zalegają na księgarskich półkach116
  • Don Juan XXI wieku15 gru 2006, 15:00 — Mitu nie można uśmiercić, ale twórców chętnych do wykonania wyroku na słynnym hiszpańskim kochanku wciąż nie brakuje119
  • Górna półka - Wspólna misska15 gru 2006, 15:00 — W czasie gdy po Europie krąży widmo agresywnego islamu, po Polsce peregrynuje autobus z grupą anorektycznych panienek nazywanych najpiękniejszymi kobietami świata121
  • Ueorgan Ludu15 gru 2006, 15:00 — Nr 39 (205) Rok wyd. 5 WARSZAWA, poniedziałek 25 września 2006 r. Cena + VAT + ZUS + akcyza Z ostatniej chwili Pawlak pytią IV RP? W czwartek na pytanie, co dalej z koalicją, zagadkowy prezes Pawlak odpowiedział w radiu tajemniczo, że "trwa i...121
  • Skibą w mur - Orgia kontrolowana15 gru 2006, 15:00 — Po raz kolejny urzędnicy zaglądają Polakom pod pierzynę i próbują prasować wszystkim prześcieradła122